Krew od zawsze fascynowała ludzkość. Ludy pierwotne pieczętowały jej piciem zawarte przymierza, a starożytne piśmiennictwo zawiera przekazy o piciu krwi ofiar składanym bóstwom oraz używaniu ich do kąpieli odmładzających i przywracających siły.
Grecy pili świeżą krew zwierząt i ludzi jako środek wzmacniający, a Rzymianie krew gladiatorów zabitych na arenach, aby przyswoić sobie ich odwagę i siłę. Krwią poszczególnych gatunków leczono ściśle określone choroby, a wiara w lecznicze działanie pitej krwi zwierzęcej i ludzkiej zachowała się do końca XVIII wieku.
Krew uważano również za płyn, w w którym mogą się gromadzić różne choroby. Zaczęto więc upuszczać krew w celach leczniczych, jak i zapobiegawczych. Upusty wykonywano najczęściej żyły zgięcia łokciowego, ale też z żył na stopie czy pod kolanem. Na przełomie XVIII i XIX w. uczyniono z krwioupustów dość częstą metodę leczniczą. Częste i obfite upusty sprawiły, że ten kierunek krwiolecznictwa został nazwany wampiryzmem.
Krwioupusty, pomimo swojej popularności, nie przyczyniły się przez długi czas do wykorzystywania krwi w celu przetoczenia. W drugiej połowie XVII wieku zaczęto podejmować takie próby przy użyciu krwi zwierzęcej. Pierwotnie przeprowadzano eksperymenty na zwierzętach, następnie podejmowano próby przetaczania krwi zwierzęcej ludziom. Pierwszej udanej transfuzji leczniczej dokonał Jean- Baptiste Denis, który podał osłabionemu na skutek krwioupustów chłopcu 300 ml krwi jagnięcej. Niestety, dalsze próby przynosiły ciężkie i śmiertelne reakcje niepożądane u pacjentów. Sprawiło to, ze zaniechano tej metody leczenia na ponad 200 lat.
W 1818 roku angielski położnik James Blundell dokonał pierwszej udanej próby przetoczenia krwi ludzkiej w leczeniu krwawienia poporodowego. W latach 1825-1830 przeprowadził dziesięć udokumentowanych transfuzji, z czego pięć kobiet zostało uratowanych. Położnik jako pierwszy opisał reakcje niepożądane występujące podczas zabiegów przetaczania: niepokój, wymioty i ból brzucha.
Początek XX wieku zrewolucjonizował transfuzjologię. W 1900r. Karl Landsteiner odkrył zjawisko aglutynacji, a w 1901 określił trzy cechy grupowe u ludzi i zasady bezpiecznego przetaczania krwi. Za to odkrycie otrzymał w 1930r. Nagrodę Nobla. Czwartą cechę w układzie grupowym, który otrzymał nazwę: ABO określili Alfred Decastello i Adrian Sturli w 1902r. W okresie II wojny światowej Karl Landsteiner i Aleksander Wiener odkryli czynnik Rh.
Innym niezwykle ważnym odkryciem było wprowadzenie przez Alexisa Carrela metody tzw. „bezpośredniego” przetaczania krwi, która polegała na jednoczesnym pobieraniu krwi z tętnicy dawcy i przetoczeniu do żyły biorcy. Metoda była bardzo atrakcyjna dla klinicystów i spowodowała, ze bardzo szybko zaczęto udoskonalać technikę zabiegu. Miedzy innymi skonstruowano strzykawkę pokrytą woskiem, która miała na celu zapobiec wykrzepianiu krwi. W 1914r. Wprowadzono do użycia cytrynian sodu, który do dzisiaj jest najlepszym środkiem zapobiegającym krzepnięciu krwi. Cztery lata później dodano do cytrynianu sodu glukozę, jako składnik niezbędny do konserwowania krwi.
Bezpośrednie przetoczenia były bardzo popularne podczas zabiegów ratujących życie, jednak problemy z dostępem naczyń sprawiły, że w 1916 r. powstał w brytyjskiej armii pierwszy bank krwi. Przechowywano w nim przez 14 dni krew pobraną na cytrynian. W 1921r. powstał w Londynie pierwszy cywilny rejestr dawców płatnych, a w 1935r. Powołano Międzynarodowe Towarzystwo Przetaczania Krwi (ISBT- Internacinal Society od Blood Transfusion).
Wojna domowa w Hiszpanii w latach 1936-1939 oraz II wojna światowa przyczyniły się do rozwoju krwiodawstwa, a po ich zakończeniu zachowano struktury służb, które zostały wypracowane podczas działań wojennych.
W 1950r. Carl Walter oraz W.P.Murphy Jr. wprowadzili pojemniki do przechowywania krwi z tworzywa sztucznego, które opracowanie metody oddzielania składników krwi. Zapoczątkowane przez Edwina Cohna frakcjonowanie osocza umożliwiło z kolei wprowadzenie do lecznictwa produktów osoczopochodnych: albuminy, gammaglobuliny, koncentratów czynników krzepnięcia VIII i IX oraz fibrynogenu. Pozwoliły one na powstanie nowych metod leczenia takich chorób jak hemofiliaczy niedobory immunologiczne. Bardzo waąna jest immunoglobulina anty-D wykowrzystywana w profilaktyce choroby hemolitycznej płodu i noworodka.
Założenie w latach dwudziestych ubiegłego wieku rejestru dawców krwi wiązało się z analizą zdrowia dawcy, badaniem lekarskim oraz testem w kierunku kiły. W 1971r. Wprowadzono test wykrywający antygen powierzchniowy HBV. W l985 wprowadzono badanie przeciwciał anty-HIV a w 1990 wprowadzono testy w kierunku HCV. W 1999r. Zaczęto stosować techniki biologii molekularnej w kierunku wykrywania materiału genetycznego HIV i HCV.
Bibliografia:
- Korsak J., Łętowska M.,Transfuzjologia Kliniczna Alfa-medica Press 2009
- Krawczyk A, T. Niechwiadowicz-Czapka. Leczenie krwią. Podręcznik dla studiów medycznych.
Wydanie I, PZWL, Warszawa 2022
Paula Kuźniarska
